Stanisław Lachowski

Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Praktyczne zastosowanie wskazań ergonomii w rolnictwie indywidualnym jest bardzo trudne z powodu dużego zróżnicowania profilu produkcji  oraz zaplecza technicznego poszczególnych gospodarstw, złożonego cyklu produkcji, wielości stanowisk pracy, zależności od warunków atmosferycznych. Istotną trudnością w tworzeniu optymalnych warunków pracy jest również czynnik ludzki. Produkcja większości gospodarstw rolnych opiera się na pracy niemal wszystkich członków rodziny, w tym nieletnich dzieci. Ergonomia pracy dzieci w rodzinnym gospodarstwie rolnym jest problemem złożonym i niepodejmowanym przez polskich badaczy. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie problemów związanych z zapewnieniem ergonomicznych warunków pracy w rodzinnych gospodarstwach rolnych nieletnim dzieciom angażowanym do pracy. Przedmiotem analizy są badania przeprowadzone w latach 1997 – 2009 w Instytucie Medycyny Wsi wśród dzieci z rodzin wiejskich województwa lubelskiego. W kilku seriach badań wzięło udział około 3 tys. dzieci w wieku 12 i 14 lat. Z przeprowadzonych analiz wynika, że większość badanych dzieci angażowana jest do prac w rodzinnym gospodarstwie rolnym. Dzieci brały udział niemal we wszystkich pracach gospodarstwa rolnego. Dla dużej części dzieci (ponad połowa badanych)  prace wykonywane w gospodarstwie rolnym miały charakter stałych obowiązków, prac wykonywanych codziennie lub prawie codziennie. W gospodarstwie rolnym dzieci były angażowane do prac o dużym zagrożeniu wypadkowym i zdrowotnym z wykorzystaniem skomplikowanych maszyn i narzędzi rolniczych oraz chemicznych środków produkcji rolnej. W ostatnich latach obserwuje się istotne (dwukrotne) skrócenie wykonywanych przez dzieci prac rolnych. Jednocześnie stwierdzono niekorzystną tendencję wzrostu odsetka dzieci angażowanych do prac niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia.  Dotyczy to zwłaszcza udziału dzieci w pracach z udziałem ciągnika i maszyn rolniczych. Parametry rozwoju fizycznego dzieci wykonujących powyższe prace odbiegały znacząco od warunków fizycznych osoby dorosłej. Średni wzrost badanych dzieci wahał się w granicach 151,2 cm do 159,9 cm, a masa ciała w granicach 41,3 kg do 50,8 kg.  Sylwetka większości badanych dzieci była smukła lub przeciętna. Poważnym problemem jest dostosowanie warunków i narzędzi pracy do rozwoju fizycznego dzieci, zwłaszcza w młodszym wieku. Narzędzia i maszyny rolnicze przystosowane są bowiem dla osób dorosłych. Nierealne wydaje się również stosowanie przez dzieci ochron osobistych przy wykonywaniu niektórych prac, ponieważ na rynku nie są dostępne dziecięce rozmiary tych ochron.