Zbigniew Jóźwiak, Marta Walczak

 Instytut Medycyny Pracy w Łodzi

 Jednym z podstawowych warunków stworzenia ergonomicznego stanowiska pracy jest wykorzystanie ergonomicznego wyposażenia. Użycie takiego wyposażenia może być nakazane przepisami (normy, akty prawne) lub wynikać z zaleceń opracowanych przez ekspertów grup zawodowych/branżowych lub z wyników aktualnych badań zamieszczonych w bieżącym piśmiennictwie.
Grupa badana. W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w dwóch grupach zawodowych wykonujących pracę związaną z dużym obciążeniem wzroku oraz kończyn górnych i wykonywaną w pozycji siedzącej: stomatologów (12 osób) i operatorów komputerów (20 osób). Stanowiska pracy stomatologów wyposażone były w nowoczesne unity umożliwiające wykonywanie zabiegów w systemie ergonomicznym (pacjent leży, lekarz siedzi i może korzystać z asysty), stanowiska pracy przy komputerze wyposażone były zgodnie z obowiązującym w Polsce Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.
Metoda badania. Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego osób badanych oceniano przy wykorzystaniu foto- i wideo rejestracji (1 godz. rejestracji, oceniano 55 ujęć, czas wyboru analizowanych ujęć dobrany losowo, odstęp pomiędzy ujęciami wynosił od 30 s do 4 min) oraz analizy zarejestrowanych pozycji ciała metodą RULA.
Wyniki. Odsetek czasu pracy w którym stomatolodzy pozostawali w pozycjach wyjątkowo niekorzystnych (suma RUBA >4 tzn. kategorie III - „Konieczne szybkie przeprowadzenie dokładniejszych badań i wprowadzenie zmian” i IV – „Szczegółowe badania i zmiany konieczne natychmiast”) wynosił od 70% do 88%. W przypadku operatorów komputerów odsetek ten wynosił od 56% do 79%. Czas utrzymywania pozycji ciała z tułowiem pochylonym i skręconym lub z nienaturalną pozycją nadgarstków wynosił w obydwu badanych grupach ponad 50% czasu pracy. Wśród przyczyn przyjmowania nieprawidłowych pozycji ciała przez osoby badane z obydwu grup na pierwsze miejsce wysuwa się brak możliwości dobrego widzenia obserwowanego obiektu (pole zabiegowe, ekran monitora) podczas przyjmowania neutralnych, ergonomicznych pozycji ciała spowodowany np. brakiem umiejętności wystarczająco sprawnego posługiwania się lusterkiem (stomatolodzy) lub zbyt małymi znakami na ekranie (operatorzy komputerów).
Wnioski. W praktyce okazuje się, że nowoczesne, nawet bardzo ergonomiczne wyposażenie stanowiska pracy nie gwarantuje stworzenia poprawnego stanowiska pracy, umożliwiającego wykonywanie pracy w sposób bezpieczny dla zdrowia i minimalizujący ryzyko powstania dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. Nawet w grupach zawodowych charakteryzujących się teoretycznie wysokim poziomem świadomości nt. problemów zdrowotnych (lekarze stomatolodzy) występuje konieczność prowadzenia dodatkowych szkoleń wskazujących na potrzebę poprawnego ergonomicznie wykorzystywania posiadanego wyposażenia w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia dolegliwości.