Uniwersytet Jagielloński, Katedra Prawa Karnego, Zakład Bioetyki i Prawa Medycznego

W znaczeniu podmiotowym błąd medyczny oznacza nieprawidłowe odzwierciedlenie rzeczywistości w świadomości osoby podejmującej działania w zakresie świadczeń medycznych. Skutkiem wadliwego rozpoznania rzeczywistości może być następnie wadliwa decyzja oraz wadliwe wykonanie określonych czynności, a więc błąd w znaczeniu przedmiotowym.

Źródłem błędu może być brak odbioru odpowiedniej informacji z otaczającego środowiska lub też brak dostatecznej wiedzy (doświadczenia) lub predyspozycji psychicznych dla interpretacji tych informacji. Często zakłócenia w odbiorze informacji leżą po stronie samego sprawcy. Podobnie może się zdarzyć w przypadku procesów rozpoznania i interpretacji informacji płynących z bodźców zewnętrznych. Niekiedy wiedza posiadana przez sprawcę, nie jest w odpowiedni sposób aktualizowana, z uwagi na brak koncentracji, zmęczenie czy inne dysfunkcje procesów psychicznych.

Z uwagi na przedmiot błędu można wyróżnić błąd diagnostyczny oraz błąd terapeutyczny. Niektórzy wskazują także na błąd odnoszący się do działań profilaktycznych. Wyróżnia się ponadto błąd odnoszący się do zabiegów terapeutycznych i nieterapeutycznych.

Ponadto z uwagi na szczególny kontekst w jakim dochodzi do błędu wyróżnia się błąd techniczny oraz błąd organizacyjny.

Za błąd diagnostyczny uważa się wadliwe rozpoznanie stanu zdrowia pacjenta, którego źródłem jest naruszenie przez lekarza obowiązujących zasad postępowania medycznego. Owo naruszenie warunkowane jest obiektywnymi możliwościami przeprowadzenia prawidłowej diagnostyki (uwzględniając to także dostępność określonej aparatury

Za błąd terapeutyczny uważa się podjecie wadliwej czynności terapeutycznej. Błąd terapeutyczny może być następstwem błędu diagnostycznego bądź może być błędem swoistym. Niekiedy wśród błędów terapeutycznych wyróżnia się błąd operacyjny. W perspektywie prawnej nie ma potrzeby wyróżniania tego błędu.

W związku z błędem terapeutycznym będącym wynikiem wadliwej diagnozy analizuje się odpowiedzialność lekarza stawiającego wadliwą diagnozę za ostateczny rezultat wadliwej terapii prowadzonej przez inna osobę oraz zakres odpowiedzialności lekarza terapeuty w przypadku prowadzenia terapii w oparciu o wadliwą diagnozę dokonaną przez inna osobę. Pojęciem błędu technicznego określa się niewłaściwe w sensie technicznym wykonanie czynności lecznicze najczęściej wykonywanych przy pomocy urządzeń technicznych. Błędy te albo polegają na naruszeniu powszechnie obowiązujących norm ostrożności, których dopuścić się może każdy człowiek oraz błędy mające charakter naruszenia szczególnych reguł wiedzy i sztuki medycznej. Tylko w tym ostatnim przypadku w perspektywie odpowiedzialności prawnej konieczne jest uzyskanie opinii biegłego.

Pojęcie błędu organizacyjnego obejmuje wadliwą organizację pomocy medycznej mającą znaczenie dla udzielnych świadczeń medycznych. Błąd ten ma charakter szczególny dotyczy bowiem nie bezpośrednio czynności leczniczych ale działań o charakterze administracyjnym i organizacyjnym, których celem jest m.in. zapobieganie przed wadliwym prowadzeniem diagnostyki i terapii. Niekiedy błędy organizacyjnej są bezpośrednim źródłem błędów technicznych

Te dwie ostatnie kategorie zbliżają się najbardziej do proponowanego ostatnio pojęcia błędu medycznego warunkowanego ergonomicznie. Umocowanie prawne tej ostatniej kategorii błędu wydaje się uzasadnione, wymaga jednak dalszych działań legislacyjnych.