Grażyna Schneider-Skalska
Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego
W krajach rozwiniętych upowszechnia się moda na tzw. zdrowy styl życia, który to termin obejmuje zarówno racjonalne odżywianie, jak i dążenie do uprawiania sportów czy poszukiwanie kontaktu z przyrodą. Towarzyszy temu zjawisku świadomość, że współczesne miasto nie pozwala na pełną realizację takiego modelu. W porównaniu z naturą środowisko miejskie jest nowym środowiskiem zdeterminowanym przez kryteria kulturowe. Uczymy się żyć w miastach doceniając zdobycze funkcjonalne i socjalne oraz kulturowe wartości, jednocześnie pragniemy podświadomie tej estetycznej przyjemności, której dostarcza środowisko naturalne. Stąd szereg substytutów, wprowadzanych do przestrzeni miejskich. Badania empiryczne oparte na symulacjach pokazują tendencję do preferowania przez odbiorców scenerii naturalnej w stosunku do zabudowanej, szczególnie w przypadku, kiedy w otoczeniu osoby poddawanej badaniom brak takich elementów jak zieleń czy woda. Kiedy do scenerii zurbanizowanej dodaje się elementy naturalne, gwałtowanie rośnie poziom preferencji dla tego środowiska.
Pożądane cechy środowiska to obecność elementów natury odpowiadających formą i natężeniem znanym i zakodowanym w świadomości cechom krajobrazu sawannowego oraz możliwość kontaktu z elementami przyrodniczymi z uwagi na ich mniej lub bardziej uświadamianą regeneracyjną rolę. Wśród wielu przeprowadzonych doświadczeń znalazło się badanie odnawiającej roli natury po zmęczeniu psychicznym i intelektualnym. Wśród badanych grup, grupa mająca kontakt z elementami natury wykazała na skali porównawczej znacznie wyższy stopień zrelaksowania. Naturalne środowisko przynosiło ulgę w tym zmęczeniu, ponieważ było fascynujące, pobudzające uwagę bez wysiłku, ale też dlatego, że było preferowane. Generalnie osoby poddane widokom natury sygnalizowały w pomiarach fizjologicznych równoczesną poprawę samopoczucia, zmniejszenie objawów stresu, chęć do działania i szybszą regenerację po zmęczeniu psychicznym i umysłowym.
Elementy naturalne w środowisku mieszkaniowym są preferowane, ponieważ poza wartościami estetycznymi realizują zapotrzebowanie na życie w przyrodzie, podnoszą świadomość związków holistycznych, dają poczucie spokoju i pole dla rozwijania wyobraźni i refleksji, sprzyjają identyfikacji i emocjonalnej przynależności. Ponad wszelką wątpliwość udowodnione zostało lecznicze działanie elementów natury w otoczeniu człowieka, zarówno wpływ na jego samopoczucie psychiczne i fizyczne, jak i sprawność intelektualną.