Magdalena Fąfrowicz¹⁾, Halszka Ogińska²⁾, Justyna Mojsa-Kaja¹⁾, Tadeusz Marek¹⁾, Krystyna Golonka¹⁾, Kinga Tucholska¹⁾

Chroniczny niedobór snu jest plagą nowoczesnych społeczeństw. Procesy uwagowe wydają być szczególnie podatne na zaburzenia związane z atakami senności wynikającymi z deficytu snu, co stanowi istotne zagrożenie bezpieczeństwa w pracy operatorów. Dotychczasowe doniesienia nt. wpływu deprywacji snu na poziom sprawności uwagi ciągłej (sustained attention / vigilant attention) pochodzą z badań przy użyciu miernika PVT (psychomotor vigilance test) i obejmują: ogólne spowolnienie reakcji, wzrost liczby reakcji błędnych typu „pominięcie”, wzrost liczby „fałszywych alarmów”, zaostrzenie wpływu czasu trwania zadania i wzrost podatności na dystrakcję.
W relacjonowanym badaniu weryfikowano te dane przy pomocy elektrookulografii, z zastosowaniem sakadometra firmy Ober. W badaniu udział wzięło 12 ochotniczek, przeanalizowano wyniki dla 9 z nich. Wszystkie osoby wzięły udział w badaniu dwukrotnie: w warunkach RW (rested wakefulness – badanie po pełnym tygodniu z adekwatnym do potrzeb snem) i w warunkach SD (sleep deficit – badanie po tygodniu ze snem ograniczonym o 3 godz. w stosunku do indywidualnej potrzeby, czyli ok. 21 godz. deficytu snu w ciągu 7 dni). Badanie elektrookulograficzne prowadzone było o czterech różnych porach dnia – o godz. 10:00, 14:00, 18:00, 22:00 i trwało każdorazowo ok. 45 minut, a zadanie testowe polegało na przenoszeniu wzroku i uwagi na określone bodźce wizualne.
Zaobserwowano wyraźne obniżenie wyników osób badanych w stanie chronicznego częściowego deficytu snu w porównaniu ze stanem pełnego wypoczynku. Spadek poziomu funkcjonowania przejawiał się wzrostem liczby reakcji błędnych typu „pominięcie” i spadkiem liczby reakcji typu „fałszywy alarm”. Najbardziej wyraźne różnice między stanem wyspania i chronicznego niedoboru snu ujawniły się w porze wczesnopopołudniowej, tzw. post-lunch-dip. Istnieją dwie podstawowe hipotezy co do mechanizmu wpływu deficytu snu na poziom uwagi: (1) Lapse hypothesis - nagłe spadki poziomu czujności – pojawianie się błędów typu ‘pominięcie’; (2) System instability hypothesis – niestabilność systemu – wzrost liczby błędów typu ‘pominięcie’ i ‘fałszywy alarm’. Wyniki niniejszego badania wskazują na jeszcze inną możliwość: Cognitive disengagement – odangażowanie poznawcze – wzrost liczby błędów typu ‘pominięcie’ i spadek liczby błędów typu ‘fałszywy alarm. Różne od ‘klasycznych’ (PVT) wyniki badań skutków deficytu snu techniką EOG związane są z odmienną metodologią (czas trwania, złożoność zadania).